Nederland heeft ambitieuze doelstellingen voor CO2- reductie en de groei van windenergie op zee kan hier in grote mate aan bijdragen. De ontwikkelingen gaan snel. Waar een gemiddelde capaciteit van 0,75 gigawatt (GW) eerder de norm was, worden recent kavels van maar liefst 2 GW geveild. Wat zijn de kansen en uitdagingen die deze groei met zich meebrengt?
Nederlandse offshore windparken sinds 2016
Sinds 2016 is de grootte en capaciteit van offshore windparken wereldwijd gestaag toegenomen. Het Hornsea Wind Farm-project van Ørsted voor de kust van Yorkshire was bij aanvang een van 's werelds grootste offshore windmolenparken. Het heeft verschillende fasen, waarvan de eerste (Hornsea One) een capaciteit heeft van ongeveer 1,2 GW op een gebied van 407 km2. Fase 2 (Hornsea Two) werd operationeel in augustus 2022 met 1,32 GW. Gevolgd door fase 3 (Hornsea Three) die bij de oplevering 2,9 GW capaciteit zal leveren. Ook heeft de Deense ontwikkelaar inmiddels toestemming voor fase 4 (Hornsea Four) met een gepland vermogen van 2,6 GW.
Het grootste operationele offshore windpark ter wereld bevindt zich momenteel in Nederland. Hollandse Kust Zuid bestaat uit 4 delen en 139 turbines met een totale capaciteit van 1,5 GW. Het gebied is onderverdeeld in vier kavels. Vattenfall heeft in maart 2018 de tender voor de eerste twee kavels (circa 115 km²) gewonnen. In juli 2019 won de ontwikkelaar de tender voor de andere twee kavels.
Inmiddels zijn er al vele parken gepland met een capaciteit van circa 2 GW. Zoals de kavels van energiegebied IJmuiden Ver.
IJmuiden Ver
De grootte van de kavels van IJmuiden Ver heeft verschillende redenen. Het is met name gedreven door de nieuwe 2 GW HVDC standaard van TenneT.
Bij de start van de tender IJmuiden Ver waren 4 kavels van elk 1 GW voorzien. Het aansluiten en testen van twee ontwikkelaars bleek technisch gezien nadelen te hebben (risico dat het niet synchroon gaat), met als gevolg dat is gekozen voor twee kavels van 2GW.
Ook speelt de afstand vanuit de kust mee.
Verder van de kust
Voor de ontwikkeling van windparken op zee zal steeds vaker gekozen worden voor energiegebieden die verder van de kust zijn gelegen. Niet alleen vanwege gebrek aan ruimte bij de kust. Maar ook omdat verder weg gelegen windparken kunnen profiteren van consistente en krachtige winden. Daardoor is ook een hogere en stabielere elektriciteitsproductie mogelijk dan dichter bij de kust.
En via het zogenoemde High Voltage Direct Current (HVDC) -aansluitingen kan efficiëntere en minder energie-verliezende transmissie over lange afstanden geboden worden, waardoor er minder transportverliezen ontstaan. (Zie ook: ‘Wat is HVDC en wat zijn de voordelen?’)
Kansen en uitdagingen
De groei van kavels voor windenergie op zee is gedreven door economische efficiëntie en technologische vooruitgang. Grotere kavels kunnen leiden tot lagere kosten per eenheid elektriciteit, terwijl geavanceerde technologieën krachtigere windturbines mogelijk maken. Deze ontwikkelingen zijn cruciaal voor het versnellen van de transitie maar zorgen ook voor technische, financiële, ruimtelijke en ecologische uitdagingen.
De installatie en onderhoud van grotere en meer complexe windturbines en onderzeese infrastructuren vereist, naast de nodige arbeid en materialen, geavanceerde technische expertise en investeringen in infrastructuur en logistiek.
Het vervoeren van grote windturbinecomponenten vanaf de wal naar de locatie op zee is een logistieke uitdaging. Efficiënte transportmethoden en installatieschepen zijn nodig om dit proces soepel te laten verlopen.
Hierdoor vragen grotere windparken aanzienlijke kapitaalinvesteringen. Tegelijkertijd kent de business case van wind op zee de nodige uitdagingen die met grotere kavels in kwantitatieve zin toenemen.
Verschillende belangen
Met het groter worden van de kavels spelen de belangen van de andere gebruikers van de Noordzee een toenemende rol. Denk aan de visserij en de belangen van de flora en fauna.
Om ervoor te zorgen dat verschillende belangen naast elkaar worden afgewogen is er het Noordzeeoverleg (NZO). Het Noordzeeoverleg is een overlegorgaan van relevante stakeholders en (relevante ministeries van) de Rijksoverheid die actief zijn op de Noordzee. Ook NedZero neemt hieraan deel.
Momenteel gaan de discussies in het NZO over de uitvoering van het Noordzee Akkoord (NZA). Het akkoord bevat afspraken tussen Rijk en NZO-leden tot 2030 over de invulling van de drie grote transities op het Nederlandse deel van de Noordzee: energie, natuur en voedsel en de samenhang daartussen.
Ecologische kansen
De groei van kavels biedt echter ook kansen voor mariene ecosystemen. Onderwaterstructuren die worden aangelegd bij de constructie van windturbines kunnen dienen als kunstmatige riffen, die een habitat vormen voor diverse soorten zeeleven. Bovendien kunnen bepaalde beperkingen worden opgelegd aan de bouw en exploitatie van windparken om negatieve effecten op ecosystemen te minimaliseren.
Ook dat gebeurt inmiddels in de praktijk. In het kavelbesluit voor de tender van voor IJmuiden Ver Bèta zijn strenge eisen opgenomen met betrekking tot ecologie.
Uit de ontwikkeling van een energiegebied komen vaak nieuwe innovaties voort. Die helpen de transitie ook zeker vooruit. Een goed voorbeeld is Hollandse Kust West VI, Ecowende, het ‘meest ecologische windpark tot nu toe’. Hier wordt met verschillende ecologische kennispartijen samengewerkt. Bijvoorbeeld om ecologiegegevens publiek toegankelijk te maken. Ook is bij de afgelopen tenders gebruik gemaakt van geluidsreducerende technologie, zoals de bubble curtain. Dit soort technologieën worden steeds beter.
Conclusie
De groei van kavels voor windenergie op zee in Nederland vraagt om behoedzaam manoeuvreren. Door zorgvuldige planning, beleid en beheer kan er in samenwerking met de overheid voor gezorgd worden dat de risico’s voor de projectontwikkelaars beperkt blijven. Ook is van belang om de capaciteitsontwikkelingen voortdurend af te wegen tegen die van de natuur en de andere gebruikers op de Noordzee. Daarmee is het succesverhaal van de uitrol van wind op zee niet zomaar het gevolg van de vergroting van de kavels, maar vooral van langjarige visie en gedegen schaken op meerdere borden.
Bekijk al het nieuws